انتشارات آموزش وترویج کشاورزی

 مقدمه:

با پیشرفت جوامع بشری و استفاده از غذاهای از پیش فراوری شده، فریز شده، غذاهای بیرون بر، اغذیه ناسالم نظیر چیپس، پفک، سوسیس، کالباس، مصرف غذاهای سرخ شده و پر روغن، تحرک کم و استرس‌های روزمره جوانب بشری در معرض خطر ابتلا به انواع بیماری و مرگ و میر نابهنگام قرار دارد. یکی از عوامل محافظت کننده در برابر مشکلات فوق الذکر داشتن رژیم غذایی سالم و غنی از آنتی اکسیدان است. با توجه به اهمیت و نقش گیاهان در محافظت از بروز بیماری‌ها و کاهش آسیب‌های وارده در برخی بیماری‌ها به نگارش کتاب فوق پرداخته شده‌است. ﺳﺒﺰﯾﺠﺎﺕ و اندام‌های گیاهی شامل پوست، برگ، ساقه، ریشه و میوه ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟهی ﺍﺯ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺑﯿﻮﻟﻮﮊﯾﮑﯽ ﻓﻌﺎﻝ و آنتی‌اکسیدانی را دارا هستند. از دیرباز انواع سبزی، میوه‏ها، گیاهان دارویی و دانه‌های روغنی ارزش و اهمیت زیادی در پیشگیری و درمان بیماری‏ها داشته‌اند. در طول تاریخ هیچ‏گاه ارتباط گیاهان چه به عنوان ماده غذایی و چه به عنوان ماده دارویی با بشر قطع نشده است و شاید بتوان گفت قسمت عمده‏ای از فرهنگ تغذیه‏ای جوامع را تشكیل داده‏اند. دیدگاه‌های اصلی گیاهان دارویی در طب سنتی ایران است و در کنار آن چند کشور دیگر همچون چین، یونان و مصر نیز دارای سابقه‌ای کهن در طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی هستند. سابقه استفاده از این گیاهان در ایران به سال‌های بسیار دور باز می‌گردد به طوری که می‌توان از آن جمله به کتاب شفا از ابن سینا اشاره کرد. حتی امروزه، مرکز سلامت جهانی تخمین زده است که بالاتر از ۸۰ درصد از مردم هنوز بر روی درمان‌های سنتی مثل استفاده از علف‌ها تکیه دارند. گیاهان دارویی منابع خیلی مهمی از داروهای حفاظت کننده زندگی برای اکثریت جمعیت جهان می‌باشند. یکی از مشکلات بزرگی که طب جدید با وجود امتیازهای ظاهری آن نسبت به طب سنتی با خود به ارمغان آورده، مصرف روز افزون داروهای شیمیایی است که متأسفانه روز به روز افزایش می‌یابد. در اثر استفاده از داروهای شیمیایی به تدریج پدیده‌ای به نام خودایمنی شکل گرفته که بر اثر مصرف مداوم، بی رویه و گاهی بدون توجه به طریقۀ خاص مصرف برخی داروها، در میکروب‌ها و ویروس‌ها ایجاد می‌شود و از این طریق تأثیر این دارو را ضعیف و حتی خنثی می‌سازد و در نتیجه باعث افزایش مصرف و روی آوردن به انواع قویتری از آنها می‌شود و همچنین مصرف طولانی و در برخی موارد حتی مقطعی آنها عوارض خاصی از خود برجا می‌گذارد که «عوارض جانبی» نامیده می‌شود و بعضاً می‌تواند از خود بیماری نیز خطرناکتر باشد. البته این نکته را نیز نباید نادیده گرفت که داروهای شیمایی عمدتاً با تقلید از فرمول داروهای گیاهی اما بصورت مصنوعی در آزمایشگاه‌های داروسازی تهیه می‌شوند، ولی اخیراً مشخص شده است در صورتی که برخی از انواع ترکیبات موجود درگیاهان که در آزمایشگاه‌ها بصورت خالص تهیه می‌شوند و همراه با سایر ترکیبات موجود در گیاه به مصرف برسند، عوارض جانبی آن‌ها از بین رفته و تنها اثرات مفید آن در شخص آشکار می‌گردد. به هر حال آنگونه که بسیاری از متخصصان در این رشته نیز معترفند، بایستی اساساً بیماران را به سوی مصرف گیاهان دارویی که امتیازهای متعددی نسبت به داروهای شیمایی دارند سوق داد. دریافت ناکافی میوه و سبزیجات از مهم‌ترین عوامل خطر در بیماری‌های مزمن و غیر واگیر است و سالانه افراد زیادی در اثر مصرف ناکافی میوه و سبزیجات جان خود را از دست می‌دهند و یا دچار ناتوانی می‌شوند. تغذیه سالم و سرشار از میوه و سبزیجات بسیار مهم است، چرا که میوه‌ها و سبزی‌ها به علت داشتن ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتی اکسیدان‌ها، فیبر و مقادیر کم چربی و کالری نقش قابل توجهی در پیشگیری از انواع سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی، عروقی، دیابت و چاقی دارند و از پیشرفت این بیماری‌ها جلوگیری می‌کنند. همچنین میوه‌ها و سبزی‌ها به رشد بهینه کودکان نیز کمک می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در میوه‌ها و سبزی‌ها خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی، عروقی و سرطان‌ها را کاهش می‌دهند و نقش مهمی در محافظت از بدن در برابر آلودگی هوا دارند. فیبرهای موجود در میوه و سبزیجات به کاهش سطح کلسترول در خون و کاهش خطر بیماری‌های قلبی و سکته مغزی کمک می‌کنند. فیبرها همچنین به عملکرد بهتر دستگاه گوارش کمک می‌کنند و از یبوست پیشگیری می‌کنند. مصرف فیبر باعث احساس سیری با مصرف کالری کمتر می‌شود و به کاهش وزن کمک می‌کند و از بالا رفتن زیاد قند خون پس از خوردن غذا جلوگیری می‌کند و به همین علت در کنترل بیماری دیابت و حتی جلوگیری از بروز دیابت نوع دو مفید است. روغن‌ها و چربي‌ها اهميت فوق‌العاده‌اي در رژيم غذايي انسان دارند. میزان مناسب مصرف روغن، تضمین‌کننده سلامت و امنیت غذایی است و سازمان بهداشت جهاني دريافت 25 تا 30 درصد انرژي رژيم غذايي را از آن‌ها توصيه کرده‌اند. با توجه به اهمیت مصرف میوه‌ها، گیاهان دارویی، سبزیجات، دانه‌های روغنی و مغزها و نیاز نسل جدید به دریافت کافی منابع آنتی‌اکسیدانی و تغذیه ای سالم مطالعه این کتاب توصیه می‌شود. در این کتاب به معرفی آنتی اکسیدان‌ها، مکانیسم آنتی اکسیدان‌ها، رادیکال‌های آزاد، شناسایی و مصرف انواع آنتی‌اکسیدان، نقش آنتی اکسیدان‌ها در مهار رادیکال‌های آزاد، گیاهان و ذخایر آنتی‌اکسیدانی آن‌ها پرداخته می‌شود و نگارندگان کتاب امیدوارند نقش هرچند اندکی در بهبود ارزش تغذیه‌ای و شناساندن گیاهان مغذی و آنتی‌اکسیدانی داشته باشند.

من الله توفیق